Το παρακάτω άρθρο δημοσιεύθηκε στην https://viosimi.gr/ .
Απόσπασμα από το βιβλίο “Αυτοδιοίκηση και Επιχειρηματικότητα” των Ν. Βαρσακέλη, Χρ. Κουτσουλιάνου, Ε. Ζήκου, Εκδόσεις ΖΥΓΟΣ, 2010
Οι ενδεικτικές δράσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης για την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας
Σε αυτό το άρθρο παρουσιάζονται και αναλύονται ορισμένες ενδεικτικές δράσεις που μπορούν να εφαρμοστούν στον τομέα της τοπικής αυτοδιοίκησης για την ανάπτυξη του επιχειρηματικού πνεύματος.
Ιδεοκαταιγίδα (brainstorming)
Είδαμε ότι στους Έλληνες αρέσει να συζητούν και να διαφωνούν. Μια διαδικασία που στηρίζεται ακριβώς στη συζήτηση και τη διαφωνία είναι η ιδεοκαταιγίδα (brainstorming). Προτείνουμε λοιπόν ο φορέας ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας να διοργανώνει σε τακτά διαστήματα συζητήσεις μεταξύ νέων ανθρώπων, νέων επιχειρηματιών και επιτυχημένων επιχειρηματιών. Αυτή η δράση δεν έχει κόστος. Χρειάζεται μια αίθουσα και μεράκι.
Στις συζητήσεις θα συμμετέχουν νέοι άνθρωποι εκτός της επιχειρηματικής κοινότητας, πχ φοιτητές, εργαζόμενοι, μαθητές λυκείου. Η συζήτηση αυτή μπορεί να συνδιοργανώνεται από την τοπική αυτοδιοίκηση (πχ. το κέντρο επιχειρηματικότητας), τους φορείς των επιχειρηματιών και τους κοινωνικούς συλλόγους. Μπορεί για παράδειγμα να διοργανωθεί μια τέτοια συζήτηση με αποκλειστική συμμετοχή των νέων ανθρώπων που συμμετέχουν σε έναν αθλητικό σύλλογο ή στους προσκόπους κλπ.
Οι συναντήσεις θα πρέπει να γίνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα ώστε να περάσει στη συνείδηση των πολιτών και ειδικά των νέων ανθρώπων η συνέχεια και η περιοδικότητα, ότι είναι ένας θεσμός της πόλης. Ταυτόχρονα όμως με τις νέες ιδέες επιτυγχάνεται και μια από τις επιδιώξεις της πολιτικής για την αλλαγή της στάσης των ανθρώπων απέναντι την επιχειρηματικότητα και τους επιχειρηματίες. Επιπλέον, οι προσκαλούμενοι επιχειρηματίες θα νιώσουν ότι πλέον δεν είναι το «μαύρο πρόβατο» της ελληνικής κοινωνίας, αλλά ότι προσφέρουν και μπορούν να αποτελέσουν κοινωνικούς πολλαπλασιαστές που θα συντελέσουν στην δημιουργία νέων επιχειρήσεων και τελικά στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής.
Στην συζήτηση, συνήθως, συμμετέχουν ένας έως τρεις επιχειρηματίες από διαφορετικούς παραγωγικούς κλάδους. Η συζήτηση θα πρέπει να έχει έναν άξονα τον οποίο θέτει ο συντονιστής και πάνω στον οποίο οι επιχειρηματίες παρουσιάζουν την επιχειρηματική τους δράση. Πως ανακάλυψαν τις τεχνολογικές και επιχειρηματικές ευκαιρίες, πως συγκέντρωσαν τους αναγκαίους πόρους, τι εμπόδια συνάντησαν, πως οργάνωσαν την παραγωγή κ.α. Ο συντονιστής, μετά την παρουσίαση, θα προκαλέσει τους νέους ανθρώπους να κάνουν συζήτηση-διαφωνία απέναντι σε αυτά που είπαν οι επιχειρηματίες, όπως τι έκαναν και γιατί το έκαναν, πως θα μπορούσε να γίνει αλλιώς. Κατ’ αυτόν τον τρόπο οι νέοι άνθρωποι μπαίνουν, έστω και εικονικά, στον ρόλο του επιχειρηματία, σκέφτονται επιχειρηματικά και μπορεί τελικά σε ορισμένους από αυτούς να δημιουργηθεί κίνητρο για ανάπτυξη επιχειρηματικής δράσης.
Διαγωνισμός επιχειρηματικού σχεδίου
Μια από τις δημοφιλέστερες δράσεις για την δημιουργία θετικού κλίματος απέναντι στην επιχειρηματικότητα είναι οι διαγωνισμοί επιχειρηματικού σχεδίου. Συνήθως, οι διαγωνισμοί απευθύνονται σε συγκριμένες ομάδες του πληθυσμού, όπως, για παράδειγμα, μαθητές τεχνικών λυκείων, φοιτητές, γυναίκες. Οι συμμετέχοντες στον διαγωνισμό επιλέγουν μια επιχειρηματική ιδέα και στην συνέχεια συντάσσουν το επιχειρηματικό σχέδιο με το οποίο σκοπεύουν να πραγματώσουν αυτήν την επιχειρηματική ιδέα. Ομάδα ειδικών αξιολογεί τις επιχειρηματικές ιδέες και τα επιχειρηματικά σχέδια και βραβεύει τα καλύτερα. Διαγωνισμοί επιχειρηματικού σχεδίου διοργανώνονται και στη χώρα μας και τα απονεμόμενα βραβεία είναι κυρίως μικρά χρηματικά ποσά και έπαινοι.
Θεωρούμε ότι το μοντέλο που πρέπει να υιοθετηθεί θα πρέπει να έχει διαφορετικό χαρακτήρα. Πρώτο, ο διαγωνισμοί μπορεί να είναι γενικοί ,για παράδειγμα, να μπορούν να συμμετάσχουν όσοι επιθυμούν, ανεξάρτητα από ηλικία, φύλο, μορφωτικό επίπεδο ή να είναι ειδικοί, δηλαδή, στοχευμένοι σε ομάδες του πληθυσμού, όπως είδαμε παραπάνω. Δεύτερο, ανεξάρτητα από το εάν ο διαγωνισμός που διοργανώνεται σε μια περιφέρεια ή πόλη είναι γενικός ή ειδικός, δεν πρέπει να απευθύνεται μόνο στους κατοίκους της περιφέρειας ή της πόλης αλλά να είναι εθνικός, ακόμη και διεθνής. Τρίτο, τα βραβεία που απονέμονται δεν πρέπει να είναι τιμητικού χαρακτήρα αλλά ουσιαστικά. Δηλαδή, ως βραβείο να είναι η ολική ή μερική χρηματοδότηση των επιχειρηματικών σχεδίων που αξιολογήθηκαν ως καλύτερα πχ. τα πρώτα δέκα ή πέντε, ανάλογα με τη διάθεση των χρηματοδοτικών πόρων. Μοναδική προϋπόθεση για τη χρηματοδότηση να αποτελεί η εγκατάσταση της νέας επιχείρησης στην συγκεκριμένη περιφέρεια. Το ερώτημα της εξεύρεσης των αναγκαίων χρηματοδοτικών πόρων για τις βραβεύσεις θα συζητηθεί στην αντίστοιχη ενότητα παρακάτω.
Αυτό το μοντέλο διενέργειας διαγωνισμού επιχειρηματικού σχεδίου έχει εφαρμοστεί εδώ και χρόνια στο Stanford της Καλιφόρνιας με πολύ θετικά αποτελέσματα
Η φιλοσοφία του Stanford Business Plan Competition δεν έγκειται απλά στην βράβευση μιας επιχειρηματικής ιδέας και ενός καλά επεξεργασμένου επιχειρηματικού σχεδίου. Η καλύτερη ιδέα χρηματοδοτείται από μια εταιρεία παροχής κεφαλαίων υψηλού κινδύνου (venture capital) με το ποσό των 50.000 δολαρίων για την πραγμάτωση του επιχειρηματικού σχεδίου.
Με την πάροδο του χρόνου, καθώς τα βραβευόμενα επιχειρηματικά σχέδια θα μπαίνουν σε εφαρμογή, θα δημιουργηθεί κίνητρο στους συμμετέχοντες για επεξεργασία και σύνταξη καλύτερων επιχειρηματικών σχεδίων βασιζόμενων σε πρωτοποριακές ιδέες. Αυτό το απόθεμα επιχειρηματικών σχεδίων, ακόμη και εάν δεν βραβευθεί, μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό εργαλείο στα χέρια της αυτοδιοίκησης και με κατάλληλα μέτρα πολιτικής, όπως αυτά που περιγράφονται σε επόμενες ενότητες αυτού του βιβλίου, να προωθηθούν και τελικά να αναπτυχθεί με γρήγορους ρυθμούς η επιχειρηματική δραστηριότητα και να επιταχυνθεί η οικονομική ανάπτυξη.
Δημιουργία γεγονότων, συνεδρίων, σεμιναρίων και άλλων πρωτοβουλιών
Η διεθνής εμπειρία έχει να επιδείξει αξιόλογες τέτοιες πρωτοβουλίες με πολύ θετικά αποτελέσματα. Μια τέτοια πρωτοβουλία μπορεί να είναι η βράβευση από ένα σύλλογο, έναν κοινωνικό φορέα, από την τοπική αυτοδιοίκηση ενός επιτυχημένου επιχειρηματία για την δραστηριότητα του. Εδώ όμως θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή. Στόχος δεν είναι η βράβευση, αλλά μέσω της βράβευσης να δοθεί το μήνυμα της καταξίωσης της ιδέας της επιχειρηματικότητας. Έτσι προτείνουμε σε πρώτη φάση να γίνει μια σειρά βραβεύσεων στοχοποιημένων. Για παράδειγμα:
- Ο νέος επιχειρηματίας της χρονιάς.
- Ο πιο καινοτόμος επιχειρηματίας της χρονιάς.
- Η πιο δυναμική νέα επιχείρηση της χρονιάς.
- Ο καλύτερος νέος εξαγωγέας της χρονιάς, κ.α.
Σε αυτό το σημείο τα μέσα μαζική ενημέρωσης μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο. Βέβαια, η νέα επιχειρηματικότητα δεν έχει την λάμψη των βραβευόμενων κάθε χρόνο ανδρών και γυναικών της χρονιάς, αλλά ίσως μέσα στα βραβεία που δίνονται κάθε χρόνο σε εθνικό επίπεδο να υπάρξει και ένα από τα παραπάνω βραβεία.
Σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο ίσως τα πράγματα σε σχέση με τα ΜΜΕ να είναι καλύτερα. Τα τοπικά μέσα ενημέρωσης συνήθως δεν μπορούν να έχουν μεγάλες παραγωγές και στηρίζονται σε τοπικά ή περιφερειακά γεγονότα. Έτσι λοιπόν μπορούν να συνδιοργανωθούν αντίστοιχα εορταστικά γεγονότα και να τύχουν ευρείας κάλυψης στην περιφερειακή και τοπική κοινωνία και πιθανόν η αποτελεσματικότητα τους να είναι μεγάλη.
Συνέδρια, Ημερίδες, Επισκέψεις.
Προκειμένου να αναπτυχθεί το θετικό κλίμα σχετικά προς την επιχειρηματικότητα, είναι αναγκαία η συνεχής διοργάνωση δραστηριοτήτων που θα φέρνουν στην επικαιρότητα τον ρόλο της επιχειρηματικότητας στην βελτίωση της περιφερειακής και τοπικής οικονομίας και αντίστοιχα του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων. Έμφαση πρέπει να δίνεται στα επιτεύγματα της επιχειρηματικής δράσης. Ημερίδες και συνέδρια για την τεχνολογική επιχειρηματικότητα, την νεανική και γυναικεία επιχειρηματικότητα. Θεωρούμε ότι σημαντική πρέπει να είναι συμμετοχή ανέργων που αποφάσισαν να ακολουθήσουν την αυτοαπασχόληση.
Συμπληρωματικά, κρίνεται αναγκαία η ενημέρωση των νέων ανθρώπων σχετικά με τον θετικό ρόλο της επιχειρηματικότητας και της εναλλακτικής σταδιοδρομίας ως επιχειρηματιών. Σημαντικό ρόλο στην αλλαγή του κλίματος και τελικά την αύξηση του ατόμων και ειδικά των νέων που θα ήθελαν να ασχοληθούν με την επιχειρηματικότητα μπορούν να παίξουν οι συνεχείς παρουσιάσεις σε λύκεια και πανεπιστήμια νέων επιχειρηματιών, κυρίως νέων σε ηλικία, οι οποίοι θα παρουσιάζουν την ιστορία τους, πως αναγνώρισαν την τεχνολογική και επιχειρηματική ευκαιρία, τα προβλήματα που αντιμετώπισαν και πως τα ξεπέρασαν. Έτσι οι νέοι άνθρωποι θα έχουν την ευκαιρία να ρωτήσουν, να προβληματιστούν και ίσως κατ’ αυτόν τον τρόπο να δημιουργηθούν κίνητρα.
Κοινωνικοί Πολλαπλασιαστές.
Σε πολλές αμερικάνικες ταινίες βλέπουμε σκηνές που διαδραματίζονται σε περιοχές γκέτο, όπως πχ. παλαιότερα το Χάρλεμ της Νέας Υόρκης, όπου οι δημόσιοι χώροι είναι βρώμικοι, τα σπίτια – διαμερίσματα είναι άθλια σε προφανή κατάσταση εγκατάλειψης, η εγκληματικότητα των νέων είναι υψηλή, η συμμετοχή σε συμμορίες είναι τίτλος τιμής, τα δημόσια σχολεία είναι εκκολαπτήρια εγκληματικότητας. Σε μια τέτοια ταινία, με την ηθοποιό Μισέλ Πφάιφερ στον ρόλο της καθηγήτριας λυκείου σε ένα σχολείο υποβαθμισμένης περιοχής – γκέτο, η εικόνα αλλάζει όταν ο «μάγκας» της τάξης αλλάζει στάση απέναντι στην καθηγήτρια και ακολουθούν οι υπόλοιποι μαθητές. Όλη αυτή η συμπεριφορά γίνεται προσπάθεια να ερμηνευθεί από τους κοινωνικούς επιστήμονες. Για ποιο λόγο, δηλαδή, ενώ είναι αποδεδειγμένο ότι η εγκληματικότητα οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια είτε στην φυλακή, είτε στην μακροχρόνια φτώχεια και εξαθλίωση, εν αντιθέσει προς την μόρφωση και την ένταξη που οδηγεί σε μακροπρόθεσμα αξιοπρεπή ζωή, τα άτομα στην επιλογή μεταξύ εγκληματικότητας και ένταξης επιλέγουν την εγκληματικότητα. Μια από τις εξηγήσεις που έχουν δοθεί είναι αυτή που αναφέρεται στον κοινωνικό πολλαπλασιαστή. Με τον όρο κοινωνικό πολλαπλασιαστή περιγράφουμε την κατάσταση εκείνη κατά την οποία η επιλογή ενός ατόμου επηρεάζεται από την επιλογή που ήδη έχει κάνει ένα άλλο άτομο. Όπως ακριβώς έγινε και στην ταινία που περιγράψαμε παραπάνω. Η επιλογή των υπόλοιπων μαθητών μεταξύ εγκληματικότητας και μόρφωσης επηρεάστηκε από την επιλογή που έκανε ο «μάγκας» της τάξης.
Από πλευράς πολιτικής ο κοινωνικός πολλαπλασιαστής μπορεί να έχει σημαντικές επιδράσεις και να επηρεάσει μεταξύ άλλων το κόστος εφαρμογής μιας πολιτικής. Έτσι, χρησιμοποιώντας τον κοινωνικό πολλαπλασιαστή, αρκεί η πολιτεία να επικεντρώσει την προσοχή σε ορισμένα άτομα τα οποία εντασσόμενα στην πολιτική θα επηρεάσουν και την επιλογή άλλων ατόμων.
Βασιζόμενη στην προσέγγιση του κοινωνικού πολλαπλασιαστή εκφράστηκε στην βιβλιογραφία μια αρκετά δημοφιλής άποψη που αναφέρεται στην κουλτούρα επιχειρηματικότητας (culture of entrepreneurship), δηλαδή, η πόλη και οι άνθρωποι που ζουν σε αυτήν είναι ανοικτοί σε νέες ιδέες και στην δημιουργία νέων επιχειρήσεων. Σύμφωνα με την Saxenian (1994), επιχειρηματικά δίκτυα (entrepreneurial networks) αναπτύσσονται σε ορισμένες πόλεις και περιοχές ενώ σε άλλες όχι. Η ιδέα πίσω από τα δίκτυα αυτά είναι ότι όταν οι άνθρωποι αποφασίζουν να ανοίξουν μια δική τους επιχείρηση αναπτύσσονται διαδικασίες διάχυσης (spillovers). Δηλαδή, είναι ευκολότερο και για άλλους να ακολουθήσουν αυτούς που ξεκίνησαν πρώτοι. Επίσης, σε πόλεις ή περιφέρειες στις οποίες υπάρχουν επιτυχημένες επιχειρήσεις είναι πιθανότερο να δημιουργηθεί μια δεξαμενή ατόμων που έχουν τις ικανότητες και τις δεξιότητες για να δημιουργήσουν μια επιτυχημένη επιχείρηση. Ανεκδοτολογικά μπορούμε να αναφέρουμε τις περιπτώσεις στα Λαδάδικα της Θεσσαλονίκης ή στο Γκάζι και το Μεταξουργείο στην Αθήνα, όπου ένας ή δύο επιχειρηματίες ξεκίνησαν μια επιχειρηματική δράση στον κλάδο της εστίασης και διασκέδασης και ταχύτατα το παράδειγμα τους ακολούθησαν δεκάδες άλλοι, με αποτέλεσμα να αλλάξει σε μικρό χρονικό διάστημα ο παραγωγικός χάρτης των περιοχών αυτών. Το ίδιο συνέβη και με άλλους κλάδους κατά την διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, όπως, για παράδειγμα, τα καθαριστήρια στην δεκαετία του 1970, τα βίντεο κλαμπ της δεκαετίας του 1980, κ.α. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η επιλογή των υποψήφιων φοιτητών. Στην δεκαετία του 1990, στα πρώτα χρόνια της ιδιωτικής τηλεόρασης, υπήρξε μεγάλη ζήτηση για δημοσιογράφους. Τα νεότευκτα τότε πανεπιστημιακά τμήματα δημοσιογραφίας ήταν πρώτα στην επιλογή των υποψηφίων. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, λόγω της ξέφρενης κούρσας του χρηματιστηρίου, πρώτα στην επιλογή ήταν τα τμήματα χρηματιστικών σπουδών. Στην συνέχεια τα παιδαγωγικά και οι παραγωγικές σχολές, κ.α.
Φαίνεται από τα παραπάνω ανεκδοτολογικά παραδείγματα ότι ο κοινωνικός πολλαπλασιαστής στην περίπτωση της ελληνική κοινωνίας είναι αρκετά ισχυρός και θεωρούμε ότι μπορεί να αποτελέσει σημαντικό εργαλείο στα χέρια της περιφερειακής και τοπικής αυτοδιοίκησης προκειμένου να αυξήσει την επιχειρηματική δράση και τελικά να βελτιώσει τις αναπτυξιακές προοπτικές της περιοχής.
Με βάση αυτήν την υπόθεση της κουλτούρας επιχειρηματικότητας, η πολιτική μπορεί να εφαρμόσει ειδικές δράσεις που θα έχουν στόχο συγκεκριμένα άτομα ή ομάδες πληθυσμού τα οποία, αναλαμβάνοντας επιχειρηματική δράση, θα προκαλέσουν πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα, καθώς θα ακολουθούνται από άλλα άτομα που θα επιδιώξουν τη δική τους επιχειρηματική δράση. Η αποτελεσματικότητα του κοινωνικού πολλαπλασιαστή είναι μεγαλύτερη σε πυκνοκατοικημένες περιοχές όπου μπορούν να δημιουργηθούν πιο εύκολα τα επιχειρηματικά δίκτυα.